Một mô hình tư duy phản biện được phát triển bởi một nhà tâm lý học có thể giúp dạy những kỹ năng tinh thần cần thiết cho thời gian của chúng ta.
Lý thuyết các giai đoạn phát triển tư duy phản biện được các nhà tâm lý học Linda Elder và Richard Paul nghĩ ra, có thể giúp chúng ta đánh giá sự tinh tế trong cách tiếp cận tinh thần hiện tại của chúng ta và đưa ra lộ trình suy nghĩ của người khác.
Các nhà nghiên cứu đã xác định sáu cấp độ của những nhà tư duy phản biện, từ những người có chiều sâu và nỗ lực thấp hơn đến những bậc thầy về tư duy tiên tiến, những người luôn đi trước.
Như các nhà khoa học viết, tiến lên trên kim tự tháp tư duy này “phụ thuộc vào một mức độ cam kết cần thiết từ phía một cá nhân để phát triển như một nhà tư duy phản biện.”
Sử dụng trí óc của bạn hiệu quả hơn không phải là tự động và không giống như việc chúng diễn ra trong tiềm thức. Nói cách khác – bạn phải làm việc và giữ vững điều đó, nếu không nó sẽ mất tác dụng.
Giai đoạn 01: Nhà tư duy không có tính phản ánh – Unreflective Thinker
Đây là những người không phản ánh về tư duy và ảnh hưởng của nó đến cuộc sống của họ. Như vậy, họ hình thành ý kiến và đưa ra quyết định dựa trên định kiến và quan niệm sai lầm trong khi suy nghĩ hay tư duy của họ không được cải thiện.
Những người tư duy thiếu tính phản ánh thiếu những kỹ năng quan trọng điều sẽ cho phép họ phân tích quá trình suy nghĩ của họ. Họ cũng không áp dụng các tiêu chuẩn như chính xác, phù hợp và logic theo một cách nhất quán.
Có bao nhiêu người như vậy ngoài kia? Bạn có thể dự đoán dựa trên các ý kiến trên truyền thông mạng xã hội. Hay như Elder và Paul viết, “Nó có thể rất phù hợp đối với học sinh, sinh viên, đa số họ vẫn chủ yếu là những nhà tư duy thiếu tính phản ánh”.
Giai đoạn 02: Nhà tư duy đầy thách thức – The Challenged Thinker
Nhà tư duy ở cấp độ kế tiếp này có nhận thức về tầm quan trọng của tư duy đối với sự tồn tại của họ và biết rằng sự thiếu sót trong tư duy có thể mang lại những vấn đề lớn.
Như các nhà tâm lý học giải thích, để giải quyết một vấn đề, trước tiên bạn phải thừa nhận bạn có một vấn đề.
Những người ở giai đoạn trí tuệ này bắt đầu hiểu rằng “tư duy chất lượng cao đòi hỏi phải tư duy phản xạ có chủ ý về tư duy” và có thể thừa nhận rằng các quá trình về tinh thần của chính họ có thể có nhiều sai sót. Họ có thể không thể xác định tất cả các sai sót.
Một nhà tư duy đầy thách thức có thể có cảm giác rằng tư duy vững chắc liên quan đến việc điều hướng các giả định, suy luận và quan điểm, nhưng chỉ ở mức độ ban đầu.
Họ cũng có thể phát hiện ra một số trường hợp tự lừa dối bản thân. Các nhà nghiên cứu giải thích, khó khăn thực sự đối với các nhà tư duy thuộc loại này là không “tin rằng suy nghĩ của họ tốt hơn thực tế khiến rất khó để nhận ra các vấn đề vốn có trong các tư duy nghèo nàn”.
Giai đoạn 03: Nhà tư duy mới – The Beginning Thinker
Những người tư duy ở cấp độ này có thể vượt xa sự khiêm tốn của trí tuệ non trẻ và chủ động tìm cách kiểm soát suy nghĩ của họ trên các lĩnh vực của cuộc sống.
Họ biết rằng suy nghĩ của chính họ có thể có những điểm mù và các vấn đề khác và thực hiện các bước để giải quyết những vấn đề đó, nhưng trong một khả năng hạn chế.
Những nhà tư duy mới bắt đầu đặt nhiều giá trị hơn trong lý trí, trở nên tự nhận thức trong suy nghĩ của họ. Họ cũng có thể bắt đầu xem xét các khái niệm và thành kiến trong ý tưởng của họ.
Ngoài ra, những nhà tư duy như vậy phát triển các tiêu chuẩn nội bộ cao hơn về sự rõ ràng, chính xác và logic, nhận ra rằng bản ngã của họ đóng vai trò chính trong các quyết định của họ.
Một khía cạnh lớn khác để phân biệt những nhà tư duy đầy mạnh mẽ này là – một số khả năng đưa ra lời chỉ trích hay phê phán về phương pháp tiếp cận mang tính tinh thần của họ, mặc dù họ vẫn còn việc phải làm và có thể thiếu các giải pháp đủ rõ ràng cho các vấn đề họ phát hiện.
Giai đoạn 04: Nhà tư duy thực hành – The Practicing Thinker
Nhà tư duy có nhiều kinh nghiệm hơn này không chỉ đánh giá cao sự thiếu sót của chính họ, mà còn có kỹ năng để đối phó với chung. Một người tư duy ở cấp độ này sẽ thực hành thói quen suy nghĩ tốt hơn và sẽ phân tích các quá trình tinh thần của họ một cách thường xuyên.
Mặc dù họ có thể thể hiện điểm mạnh và điểm yếu của tâm trí mình, nhưng theo cách tiêu cực, những nhà tư duy thực hành có thể vẫn chưa có một cách có hệ thống để hiểu sâu hơn về suy nghĩ của họ và có thể trở thành ‘con mồi’ cho lý luận tự nhiên và tự lừa dối.
Làm thế nào để bạn có thể đến được giai đoạn này? Một đặc điểm quan trọng để đạt được, theo các nhà tâm lý học, là “sự kiên trì đầy trí tuệ“.
Giai đoạn 05: Nhà tư duy tiên tiến – The Advanced Thinker
‘Người ta thường không đến được giai đoạn này cho đến khi học đại học và hơn thế nữa’, theo ước tính của các nhà khoa học. Nhà tư tưởng cấp cao hơn này sẽ có những thói quen mạnh mẽ cho phép họ phân tích suy nghĩ của họ với cái nhìn sâu sắc về các lĩnh vực khác nhau của cuộc sống.
Họ sẽ có đầu óc công bằng và có thể phát hiện ra các khía cạnh định kiến theo quan điểm của người khác và sự hiểu biết của chính họ.
Mặc dù họ có khả năng xử lý tốt vai trò của cái tôi trong luồng ý tưởng, nhưng những người suy nghĩ như vậy vẫn có thể không nắm bắt được tất cả những ảnh hưởng ảnh hưởng đến tâm lý của họ.
Nhà tư tưởng tiên tiến thoải mái với việc tự phê bình và làm như vậy một cách có hệ thống, tìm cách cải thiện. Trong số những đặc điểm chính cần có ở cấp độ này là “hiểu biết trí tuệ” để phát triển thói quen suy nghĩ mới.
“Chính trực trí tuệ” để “nhận ra những lĩnh vực không nhất quán và mâu thuẫn trong cuộc sống của một người, “đồng cảm trí tuệ “để đặt mình vào vị trí của người khác để thực sự hiểu họ và “lòng can đảm trí tuệ” để đối đầu với những ý tưởng và niềm tin mà họ không nhất thiết phải tin tưởng và có những cảm xúc tiêu cực đối chúng.
Giai đoạn 06: Nhà tư duy bậc thầy – The Master Thinker
Đây là những người siêu tư duy, người hoàn toàn kiểm soát cách họ xử lý thông tin và đưa ra quyết định. Những người như vậy liên tục tìm cách cải thiện kỹ năng tư duy của họ, và thông qua kinh nghiệm “thường xuyên nâng cao suy nghĩ của họ lên mức độ nhận thức có ý thức”.
Một nhà tư duy bậc thầy đạt được những hiểu biết sâu sắc về các cấp độ tinh thần sâu sắc, cam kết mạnh mẽ để công bằng và giành quyền kiểm soát đối với chủ nghĩa tự chủ của chính họ.
Một nhà tư tưởng cấp cao như vậy cũng thể hiện kiến thức và hiểu biết thực tế vượt trội, luôn kiểm tra lại các giả định của họ về các điểm yếu, logic và sự sai lệch.
Và, tất nhiên, một nhà tư tưởng bậc thầy sẽ không buồn khi phải đối mặt với những rắc rối và dành một lượng thời gian đáng kể để phân tích các phản ứng của chính họ.
Vậy làm thế nào để bạn trở thành một nhà tư duy bậc thầy? Các nhà tâm lý học nghĩ rằng hầu hết các sinh viên sẽ không bao giờ đạt được điều đó.
Nhưng nếu bạn thực hành những đặc điểm trí tuệ tốt nhất có thể đưa bạn đến vị trí đó khi “những người có ý thức tốt luôn tìm kiếm những nhà tư duy bậc thầy, vì họ nhận ra và coi trọng khả năng của những nhà tư duy bậc thầy trong việc tư duy thông qua những vấn đề phức tạp bằng sự phán xét và thấu hiểu.”
